21. انبیاء (پیامبران)

در ابتدای سوره اساس دعوت پیامبران، فرجام پیروان و مخالفان، موضعگیری خصمانه مشرکین با آئین توحیدی بیان شده و در خلال سوره، یادی از سرگذشت: ابراهیم، لوط، اسحاق، یعقوب، نوح، داود، سلیمان، ایوب، اسماعیل، ادریس، یونس، زکریا و یحیی به میان آمده است.

و نیز از قیامت و معاد،که در کنار توحید، سرلوحه دعوت همه انبیاء است، در پایان سوره یاد شده است. در واقع، این سوره، با بیان این معارف اتمام حجتی است برای هر دو گروه موافق و مخالف. و هشدار اینکه در محکمه قیامت، به حساب‌ها رسیدگی خواهد شد.

شصت و دومین سوره‌ایست که در سال 6 بعثت در مکه فرود آمده و دارای 112 آیه می‌باشد.

22. حَجّ (قصد وآهنگ و نام یکی از عبادات اسلامی که از فروع دین است)

از آیه 26 تا 37 از ساختن کعبه و فوائد وآثار فریضه اجتماعی- سیاسی- عبادی حج و اعمال این عبادت، سخن به میان آمده است. قبل از آن، از هیبت و عظمت برپاشدن قیامت، در10 آیه سخن گفته شده است.

مبدء معاد و جدال و جهاد با مشرکین از مطالب مهم دیگر این سوره می‌باشد. و در چند جا هم از قدرت مطلقه خدا در دنیا وآخرت یاد می‌شود.

در سال 3 هجری در مدینه بعد از سوره نور نازل شده و 78 آیه دارد.

23. مؤمنون (ایمان آوردگان)

در 11آیه اول صفات و ویژگیهای مومنین را از قبیل: خشوع در نماز، اعراض از لغو، پرداخت زکات، حفظ عفت، امانت داری، بیان می‌کند و سپس به خلقت انسان و نعمتهای خدا و دعوت انبیاء و معاد می‌پردازد. عکس العمل اقوام در برابر دعوت نوح و موسی و عیسی وکلاً انبیاء الهی در این آیات آمده است.

118 آیه دارد و از سوره ‌های مکی قبل از هجرت است.

24. نور

خداوند نور آسمانها و زمین و تجلی بخش هستی است.

آیه 35 به بعد از آن مطالعه شود که آیه معروف (الله نورالسماوات...) است. داستان «افک» هم درآیه 11 بیان شده است.

این سوره از سوره‌های مدنی است و مشتمل بر آیات حدود الهی و نمونه‌های دیگری از تشریع و قانونگذاری و حجاب و مسائل تربیتی وآداب و اخلاق معاشرت و ورود به خانه‌ها وکنترل چشم از گناه و رعایت عفت و ترک خودآرائی و خودنمائی زنان در خارج از خانه می‌باشد. پیام سوره، گردن نهادن به دین خدا و اطاعت از فرستاده اوست.

64 آیه دارد و در حدود سال10 هجری نازل گشته است. در حدیث است که: با تلاوت این سوره، عفت خانواده و اولاد خود را حفظ کنید. و نیز: به زنان این سوره را بیاموزید که دارای موعظه است.

25. فُرقان (جداکننده)

فُرقان یکی از نامهای قرآن است. به این اعتبار که این کتاب، جداکننده حق از باطل و هدایت از گمراهی است. به آیه اول رجوع شود.

این سوره کلاً در تقویت روحی پیامبر در تبلیغ مکتب و استقامت در رویاروئی با مشرکین و عناد و لجاجت آنهاست. طرح کردن قیامت و حسرت‌های مردم درآن روز برای بیدار کردن وجدانِ بشری از غفلت است. در این سوره از نعمتهای خورشید، شب و روز، باد و دریا و... یاد شده و از آیه 63 به بعد صفات متعددی برای «عبادالرحمن» آمده است. در مکه نازل شده و 77 آیه دارد.

26. شعراء (شاعران)

در 4 آیه آخر این سوره، سخن از شاعران بیهوده گوی بی تعهد و عمل، و نیز ستایشی از شاعران مومن و عمل کننده و یادآوران خدا و پیروزمندان بعد از ستمدیدگی، به میان آمده است. این، شیوه‌ای است برای محتوا و جهت دادن به یک نهادی که در جامعه وجود داشت و استفاده از سنگر شعر در راه تعهد و ایمان است.

این سوره هم مانند بیشتر سوره‌های مکی در رابطه با عقیده و توحید و نبوت و معاد و بهشت و دوزخ مطالبی دارد و از سرگذشت موسی و ابراهیم و نوح و هود و صالح و لوط و شعیب یاد می‌کند و در نهایت به اسلام و پیامبر اشاره دارد. 227 آیه دارد و در حدود سال 4 بعثت در مکه نازل شده است. نام دیگر سوره «جامعه» است.

27. نَمل (مورچه)

در آیه 18 عبور سلیمان را همراه با سپاه جن و انس و پرندگان که مسخر فرمان او بودند، از وادی مورچگان بیان می‌کند و توجه مردم را به عظمت آفرینش در مورچه معطوف می‌کند. بخاطر داستان سلیمان، این سوره به نام «سلیمان» هم نقل شده است.

در این سوره هم به خاطر تدبر و عبرت از تاریخ، سرگذشت تعدادی از انبیاء و موضعگیری مشرکین مکه و مشرکان سابق را در امت‌های گذشته به یاد می‌آورد و فرجام کار مؤمنان و مخالفان را تصویر می‌کند.

این سوره که 93 آیه دارد، قبل از هجرت، در سال هشتم در مکه نازل شده است.

28. قصص (قصه)

در این سوره، قصه‌هائی از ولادت موسی تا نبوتش و مبارزه‌اش با فرعون و نجات بنی اسرائیل از استضعاف، و نیز زراندوزی قارون و سرنوشت تلخش، بیان شده است.

این سوره که قبل از هجرت در مکه نازل شده (حدود سال 11 بعثت) در دوره سختی و شدت و رنج مسلمانان، مقایسه‌ای است با شدائد بنی اسرائیل در چنگ فرعون، و نویدی است برای پیروزی و وراثت زمین و امامت تاریخ و شکست طاغوتها.

داستان موسی و فرعون، در اینجا نقش سمبولیک خود را در نشاندادن مبارزه دائمی حق و باطل و پیروزی نهائی حق، بخوبی ایفا می‌کند.

کلمه «قصص» در آیه 25 آمد، آنجا که دختر شعیب، پیش پدر از کمک موسی به آنها در کشیدن آب از چاه برای گوسفندان شعیب، تعریف کرده وآن قصه را بازگو می‌کند.

از آیه 76 به بعد از روش زراندوزی و تکبر قارون انتقاد شده و سرنوشت مذلت بار و فرو رفتن او در زمین بیان می‌کند. این سوره 88 آیه دارد.

ادامه دارد.